Doanh nghiệp sử dụng đất gây ô nhiễm môi trường có bị thu hồi đất không?

Câu trả lời của luật sư:

     Luật Toàn Quốc cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi về việc doanh nghiệp sử dụng đất gây ô nhiễm môi trường có bị thu hồi đất không, chúng tôi xin cung cấp thông tin tư vấn về vấn đề thu hồi đất của nhà nước như sau:

Căn cứ pháp lý:

• Luật Đất đai 2013

1. Thu hồi đất là gì?

     Theo khoản 11 Điều 3 Luật Đất đai 2013 Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai.

2. Nhà nước thu hồi đất khi nào?

     Theo khoản 1 Điều 16 Luật Đất đai 2013, Nhà nước quyết định thu hồi đất, trưng dụng đất trong các trường hợp sau:

• Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng;
• Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai;
• Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người.

     Cụ thể, Nhà nước thu hồi đất trong các trường hợp sau:

2.1. Trường hợp nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng an ninh

     Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh trong các trường hợp:

• Làm nơi đóng quân, trụ sở làm việc;
• Xây dựng căn cứ quân sự;
• xây dựng công trình phòng thủ quốc gia, trận địa và công trình đặc biệt về quốc phòng, an ninh;
• Xây dựng ga, cảng quân sự;
• Xây dựng công trình công nghiệp, khoa học và công nghệ, văn hóa, thể thao phục vụ trực tiếp cho quốc phòng, an ninh;
• Xây dựng kho tàng của lực lượng vũ trang nhân dân;
• Làm trường bắn, thao trường, bãi thử vũ khí, bãi hủy vũ khí;
• Xây dựng cơ sở đào tạo, trung tâm huấn luyện, bệnh viện, nhà an dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân;
• Xây dựng nhà công vụ của lực lượng vũ trang nhân dân;
• Xây dựng cơ sở giam giữ, cơ sở giáo dục do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an quản lý.

2.2. Trường hợp nhà nước thu hồi đất vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

     Theo Điều 62 Luật Đất đai 2013, Nhà nước thu hồi đất đề phát triển kinh tế xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trong các trường hợp sau:

• Thực hiện các dự án quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư mà phải thu hồi đất;
• Thực hiện các dự án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư mà phải thu hồi đất, bao gồm:
  • Dự án xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế, khu đô thị mới, dự án đầu tư bằng nguồn vốn hỗ trợ pháp triển chính thức (ODA);
  • Dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương; trụ sở của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao; công trình do tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng trường, tượng đài, bia tưởng niệm, công trình sự nghiệp công quốc gia;
  • Dự  án xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật cấp quốc gia gồm giao thông, thủy lợi, cấp nước, thoát nước, điện lực, thông tin liên lạc; hệ thống dẫn, chứa xăng dầu, khí đốt; kho dự trữ quốc gia; công trình thu gom; xử lý chất thải;
• ​Thực hiện các dự án do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chấp thuận mà phải thu hồi đất bao gồm:
  • ​Dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; công trình di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng trường, tượng đài, bia tưởng niệm, công trình sự nghiệp công cấp địa phương;
  • Dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật của địa phương gồm giao thông, thủy lợi, cấp nước, thoát nước, điện lực, thông tin liên lạc, chiếu sáng đô thị; công trình thu gom, xử lý chất thải;
  • Dự án xây dựng công trình phục vụ sinh hoạt chung của cộng đồng dân cư; dự án tái định cư, nhà ở cho sinh viên, nhà ở xã hội, nhà ở công vụ; xây dựng công trình của cơ sở tôn giáo; khu văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí phục vụ công cộng; chợ; nghĩa trang, nghĩa địa, nhà tang lễ, nhà hỏa táng;
  • Dự án xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới; chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn; cụm công nghiệp; khu sản xuất, chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung; dự án phát triển rừng phòng hộ, rừng đặc dụng;
  • Dự án khai thác khoáng sản được cơ quan có thẩm quyền cấp phép, trừ trường hợp khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, than bùn, khoáng sản tại các khu vực có khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ và khai thác tận thu khoáng sản.

2.3. Trường hợp nhà nước thu hồi đất do vi phạm quy định về đất đai

     Theo khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai 2013, Nhà nước thu hồi đất do vi phạm quy định về đất đai trong các trường hợp sau:

• Sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm;
• Người sử dụng đất cố ý hủy hoại đất;
• Đất được giao, cho thuê không đúng đối tượng hoặc không đúng thẩm quyền;
• Đất không được chuyển nhượng, tặng cho theo quy định của Luật này mà nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho;
• Đất được Nhà nước giao để quản lý mà để bị lấn, chiếm;
• Đất không được chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của Luật này mà người sử dụng đất do thiếu trách nhiệm để bị lấn, chiếm;
• Người sử dụng đất không thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không chấp hành;
• Đất trồng cây hàng năm không được sử dụng trong thời hạn 12 tháng liên tục; đất trồng cây lâu năm không được sử dụng trong thời hạn 18 tháng liên tục; đất trồng rừng không được sử dụng trong thời hạn 24 tháng liên tục;
• Đất được Nhà nước giao, cho thuê để thực hiện dự án đầu tư mà không được sử dụng trong thời hạn 12 tháng liên tục hoặc tiến độ sử dụng đất chậm 24 tháng so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư kể từ khi nhận bàn giao đất trên thực địa phải đưa đất vào sử dụng; trường hợp không đưa đất vào sử dụng thì chủ đầu tư được gia hạn sử dụng 24 tháng và phải nộp cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với thời gian chậm tiến độ thực hiện dự án trong thời gian này; hết thời hạn được gia hạn mà chủ đầu tư vẫn chưa đưa đất vào sử dụng thì Nhà nước thu hồi đất mà không bồi thường về đất và tài sản gắn liền với đất, trừ trường hợp do bất khả kháng.

2.4. Trường hợp Nhà nước thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người

     Theo khoản 1 Điều 65 Luật Đất đai 2013, Nhà nước thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người trong các trường hợp sau đây:

• Tổ chức được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước bị giải thể, phá sản, chuyển đi nơi khác, giảm hoặc không còn nhu cầu sử dụng đất; người sử dụng đất thuê của Nhà nước trả tiền thuê đất hàng năm bị giải thể, phá sản, chuyển đi nơi khác, giảm hoặc không còn nhu cầu sử dụng đất;
• Cá nhân sử dụng đất chết mà không có người thừa kế;
• Người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất;
• Đất được Nhà nước giao, cho thuê có thời hạn nhưng không được gia hạn;
• Đất ở trong khu vực bị ô nhiễm môi trường có nguy cơ đe dọa tính mạng con người;
• Đất ở có nguy cơ sạt lở, sụt lún, bị ảnh hưởng bởi hiện tượng thiên tai khác đe dọa tính mạng con người.

     Như vậy, có nhiều trường hợp Nhà nước ra quyết định thu hồi đất. Tuy nhiên, việc doanh nghiệp sử dụng đất gây ô nhiễm môi trường không phải là căn cứ cho việc Nhà nước thu hồi đất đang sử dụng của doanh nghiệp.

3. Thẩm quyền ra quyết định thu hồi đất

     Với trách nhiệm quản lý toàn bộ vốn đất đai trên phạm vi cả nước, Nhà nước thực hiện chính sách thu hồi đất để phục vụ cho mục đích kinh tế, giữ gìn quốc phòng an ninh... Theo khoản 1 Điều 66 Luật Đất đai 2013 quy định về vấn đề này như sau:

     Như vậy, chỉ có Ủy ban nhân dân cấp huyện và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mới có thầm quyền ra quyết định thu hồi đất.

     Chắc hẳn rằng, sau khi tham khảo bài viết trên, các bạn đã có thể trả lời được câu hỏi doanh nghiệp sử dụng đất gây ô nhiễm môi trường có bị thu hồi đất hay không? Hãy tiếp tục theo dõi các bài viết của Luật Toàn Quốc để được giải đáp những vấn đề pháp lý mà bạn đang băn khoăn nhé!

4. Hỏi đáp về vấn đề doanh nghiệp sử dụng đất gây ô nhiễm môi trường có bị thu hồi đất không

     Căn cứ Theo Điều 74 Luật Đất đai 2013, nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm: 

• Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất có đủ điều kiện được bồi thường theo quy định tại điều 75 Luật Đất đai 2013;
• Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất.
• Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật.

     Khoản 1 Điều 16 quy định, Nhà nước ra quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau:

     Như vậy, dựa theo quy định này có thể hiểu rằng, Nhà nước chỉ được thu hồi đất trong các trường hợp nên trên. Nếu việc thu hồi đất không thuộc các căn cứ nên trên thì việc thu hồi đất được xem là trái luật.

Luật Toàn Quốc xin chân thành cảm ơn!

Chuyên viên: Thanh Huyền