Các loại chế tài trong thương mại theo quy định của pháp luật hiện hành

1. Chế tài thương mại là gì? 

     Chế tài thương mại được hiểu là những biện pháp pháp lý bất lợi được áp dụng đối với người có hành vi vi phạm pháp luật thương mại khi họ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng thương mại.

     Các chế tài thương mại có vai trò quan trọng vì nó đem lại nhiều lợi ích cho các bên trong hợp đồng thương mại, cụ thể như sau:

• Chế tài thương mại bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên trong hợp đồng thương mại

• Chế tài thương mại ngăn ngừa, hạn chế các hành vi vi phạm hợp đồng, nâng cao ký luật thực hiện hợp đồng của các bên

• Chế tài thương mại góp phần giáo dục pháp luật cho các bên trong hợp đồng

2. Các loại chế tài trong thương mại

     Căn cứ theo Điều 292 Luật Thương mại 2005 thì hiện nay có 6 loại chế tài thương mại chính thường được áp dụng là:

• Buộc thực hiện đúng hợp đồng

• Phạt vi phạm

• Buộc bồi thường thiệt hại

• Tạm ngừng thực hiện hợp đồng

• Đình chỉ thực hiện hợp đồng

• Hủy bỏ hợp đồng

     Ngoài 6 chế tài trên, các bên trong hợp đồng có thể thỏa thuận, giao kết các chế tài khác, miễn là không trái với nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và tập quán thương mại quốc tế.

3. Quy định về áp dụng các chế tài trong thương mại

3.1. Áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng

     Căn cứ Điều 297 Luật thương mại 2005, chế tài này được áp dụng khi có hành vi vi phạm hợp đồng, bên bị vi phạm có quyền áp dụng chế tài buộc thực hiện hợp đồng thông qua hai hình thức sau:

• Yêu cầu bên vi phạm thực hiện đúng hợp đồng đã thỏa thuận

• Thực hiện các biện pháp khác để hợp đồng được thực hiện và bên vi phạm phải chịu chi phí phát sinh.

3.2. Áp dụng chế tài phạt vi phạm

     Căn cứ Điều 300 và 301 Luật thương mại 2005, chế tài này được áp dụng nếu:

• Hợp đồng có thỏa thuận phạt vi phạm hợp đồng

• Có hành vi vi phạm nghĩa vụ hợp đồng

     Mức phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm do các bên thỏa thuận trong hợp đồng, nhưng không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp quy định tại Điều 266 của Luật thương mại 2005.

3.3. Áp dụng chế tài buộc bồi thường thiệt hại

     Căn cứ Điều 303 Luật thương mại 2005, chế tài này được áp dụng nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau:

• Có hành vi vi phạm hợp đồng;

• Có thiệt hại thực tế;

• Hành vi vi phạm hợp đồng là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại.

     Bên yêu cầu bồi thường thiệt hại phải chứng minh tổn thất, mức độ tổn thất do hành vi vi phạm gây ra và khoản lợi trực tiếp mà bên bị vi phạm đáng lẽ được hưởng nếu không có hành vi vi phạm.

3.4. Áp dụng chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng

     Căn cứ Điều 308 Luật thương mại 2005, trừ trường hợp được miễn trách nhiệm, chế tài này được áp dụng khi xảy ra một  trong các  trường hợp sau đây:

• Xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thoả thuận là điều kiện để tạm ngừng thực hiện hợp đồng;

• Một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.

3.5. Áp dụng chế tài đình chỉ thực hiện hợp đồng

     Căn cứ Điều 310 Luật thương mại 2005, trừ trường hợp được miễn trách nhiệm, chế tài này được áp dụng khi xảy ra một  trong các  trường hợp sau đây:

• Xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thoả thuận là điều kiện để đình chỉ hợp đồng;

• Một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.

3.6. Áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng

     Căn cứ Điều 312 Luật thương mại 2005, trừ trường hợp được miễn trách nhiệm, chế tài này được áp dụng khi xảy ra một  trong các  trường hợp sau đây:

• Xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thoả thuận là điều kiện để hủy bỏ hợp đồng;

• Một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.

     Trường hợp một bên muốn tạm ngừng thực hiện hợp đồng, đình chỉ thực hiện hợp đồng hoặc hủy bỏ hợp đồng thì phải thông báo ngay cho bên kia biết về việc tạm ngừng, đình chỉ hoặc hủy bỏ hợp đồng. Trong trường hợp không thông báo ngay mà gây thiệt hại cho bên kia thì bên tạm ngừng thực hiện hợp đồng, đình chỉ thực hiện hợp đồng hoặc hủy bỏ hợp đồng phải bồi thường thiệt hại.

4. Một số câu hỏi về các chế tài trong thương mại

     Căn cứ theo Điều 294 Luật thương mại 2005, nếu có hành vi vi phạm xảy ra trong các trường hợp sau thì sẽ được miễn trách nhiệm:

• Xảy ra trường hợp miễn trách nhiệm mà các bên đã thoả thuận;

• Xảy ra sự kiện bất khả kháng;

• Hành vi vi phạm của một bên hoàn toàn do lỗi của bên kia;

• Hành vi vi phạm của một bên do thực hiện quyết định của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền mà các bên không thể biết được vào thời điểm giao kết hợp đồng.

     Để được miễn trách nhiệm thì bên có hành vi vi phạm phải có nghĩa vụ chứng minh mình thuộc trường hợp được miễn trách nhiệm.

     Theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 294 Luật thương mại năm 2005, thì bên có hành vi vi phạm sẽ được miễn trách nhiệm nếu hành vi vi phạm hoàn toàn do lỗi của bên kia. Trường hợp hai bên đều có lỗi thì bên có hành vi vi phạm vẫn phải chịu trách nhiệm.

     Căn cứ vào quy định tại khoản 1 Điều 299 Luật thương mại năm 2005, trừ trường hợp các bên không có thỏa thuận nào khác thì trong thời gian áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng, bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại và phạt vi phạm nhưng không được áp dụng các chế tài khác. Trường hợp bên vi phạm không thực hiện chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng trong thời hạn mà bên bị vi phạm ấn định, bên bị vi phạm được áp dụng các chế tài khác để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

     Bài viết liên quan:

• Hoạt động môi giới thương mại theo quy định của pháp luật
• Quy định pháp luật về cho thuê hàng hóa trong thương mại

     Để được tư vấn chi tiết về các quy định liên quan đến vấn đề "Các chế tài trong thương mại theo quy định của pháp luật hiện hành", khách hàng xin vui lòng liên hệ đến tổng đài 19006178 để được hỗ trợ.

     Luật Toàn Quốc xin chân thành cảm ơn!

Chuyên viên: Phạm Đắc Thơm