Quy định pháp luật về trưng cầu giám định trong tố tụng hình sự

1. Trưng cầu giám định trong tố tụng hình sự là gì?

     Trưng cầu giám định có thể hiểu là hoạt động tố tụng hình sự của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng thông qua việc ra quyết định để yêu cầu những người có kiến thức, chuyên môn cần thiết về các lĩnh vực khác nhau (như khoa học, kĩ thuật, công nghệ,..) theo quy định của pháp luật để nghiên cứu, kết luận về những vấn đề cần làm rõ trong quá trình giải quyết vụ án hình sự

     Như vậy, trưng cầu giám định là một trong những biện pháp cần thiết đối với một số vụ án hình sự. Kết quả trưng cầu giám định sẽ góp phần chứng minh tội phạm, hoặc là căn cứ để các cơ quan có thẩm quyền xem xét các tình tiết của vụ án 

2. Trường hợp bắt buộc phải trưng cầu giám định trong tố tụng hình sự?

    Điều 205 Bộ luật TTHS 2015 quy định cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng có thể ra quyết định trưng cầu giám định khi xét thấy cần thiết. Bên cạnh đó, Điều 206 quy định cụ thể và chi tiết hơn về một số trường hợp bắt buộc phải trưng cầu giám định để bảo đảm tính xác thực, khách quan và bảo đảm các quyết định của cơ quan có thẩm quyền là có căn cứ. Đó là các trường hợp cần phải xác định:

• Tình trạng tâm thần của người bị buộc tội khi có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự của họ; tình trạng tâm thần của người làm chứng hoặc bị hại khi có sự nghi ngờ về khả năng nhận thức, khả năng khai báo đúng đắn về những tình tiết của vụ án
• Tuổi của bị can, bị cáo, bị hại nếu việc đó có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án và không có tài liệu để xác định chính xác tuổi của họ hoặc có nghi ngờ về tính xác thực của những tài liệu đó
• Nguyên nhân chết người
• Tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khỏe hoặc khả năng lao động
• Chất ma túy, vũ khí quân dụng, vật liệu nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, tiền giả, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ
• Mức độ ô nhiễm môi trường

3. Thời hạn giám định trong tố tụng hình sự

     Quyết định trưng cầu giám định phải được cơ quan tiến hành tố tụng ban hành. Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyếtđịnh trưng cầu giám định, cơ quan trưng cầu giám định phải giao hoặc gửi quyết định, hồ sơ, đối tượng trưng cầu giám định cho tổ chức, cá nhân thực hiện giám định. Thời hạn giám định cụ thể được quy định tại Điều 208 Bộ luật TTHS 2015 như sau:

• Không quá 03 tháng đối với trường hợp xác định tình trạng tâm thần của người bị buộc tội khi có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự của họ; tình trạng tâm thần của người làm chứng hoặc bị hại khi có sự nghi ngờ về khả năng nhận thức, khả năng khai báo đúng đắn về những tình tiết của vụ án
• Không quá 01 tháng đối với trường hợp xác định nguyên nhân chết người hoặc mức độ ô nhiễm môi trường
• Không quá 09 ngày đối với trường hợp xác định tuổi của bị can, bị cáo, bị hại nếu việc đó có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án và không có tài liệu để xác định chính xác tuổi của họ hoặc có nghi ngờ về tính xác thực của những tài liệu đó; Tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khoẻ hoặc khả năng lao động; Chất ma túy, vũ khí quân dụng, vật liệu nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, tiền giả, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ.
• Thời hạn giám định đối với các trường hợp khác được thực hiện theo quyết định trưng cầu giám định

4. Hỏi đáp về trưng cầu giám định trong tố tụng hình sự

     Giám định bổ sung là hoạt động giám định lần tiếp theo khi giám định lần đầu mà kết quả nhận được chưa đáp ứng yêu cầu về vấn đề cần giám định. Giám định bổ sung được quy định tại Điều 210 Bộ luật TTHS 2015. Theo đó, các trường hợp được giám định bổ sung bao gồm:

• Nội dung kết luận giám định chưa rõ, chưa đầy đủ
• Khi phát sinh vấn đề mới cần phải giám định liên quan đến tình tiết của vụ án đã có kết luận giám định trước đó

     Việc trưng cầu giám định bổ sung được thực hiện như giám định lần đầu. Thời hạn giám định cũng áp dụng theo thời hạn giám định lần đầu

     Giám định lại là hoạt động được thực hiện khi có sự nghi ngờ về kết quả giám định lần đầu không chính xác. Vì vậy, việc giám định lại phải do người khác thực hiện để bảo đảm tính chính xác, khách quan của hoạt động này

     Giám định lại được quy định tại Điều 211. Điều này quy định rằng cơ quan trưng cầu giám định có thể tự mình hoặc theo đề nghị của người tham gia tố tụng để ra quyết định trưng cầu giám định lại. Trường hợp người trưng cầu giám định không chấp nhận yêu cầu giám định thì phải thông báo lại cho người đề nghị bằng văn bản. Trong văn bản phải nêu rõ lý do về việc không chấp nhận

     Trường hợp có sự khác nhau giữa kết luận giám định và kết luận giám định lại về cùng một nội dung thì phải thực hiện giám định lần thứ hai. Việc giám định lần thứ hai do Hội đồng giám định thực hiện theo quy định của Luật Giám định tư pháp

     Trong trường hợp đặc biệt, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao có quyền quyết định việc giám định lại sau khi đã có kết luận của Hội đồng giám định. Trường hợp này, việc giám định phải do Hội đồng mới thực hiện, những người đã tham gia giám định trước đó không được thực hiện. Kết luận giám định lại trong trường hợp này được sử dụng để giải quyết vụ án (Theo Điều 212)

     Về cơ bản, nội dung, trình tự thực hiện trưng cầu giám định và yêu cầu giám định là giống nhau, chỉ khác nhau ở chủ thể.

     Trưng cầu giám định chỉ do Tòa án, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng thực hiện bằng việc ra quyết định trưng cầu giám định khi thấy cần thiết hoặc khi được người tham gia tố tụng đề nghị

     Yêu cầu giám định là quyền của đương sự sau khi đã đề nghị Tòa án, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu giám định mà không được chấp nhận

Bài viết liên quan:

• Tiêu chí phân biệt người làm chứng và người chứng kiến trong tố tụng hình sự
• Thời hạn kháng cáo kháng nghị bản án hình sự theo quy định pháp luật

     Để được tư vấn chi tiết về trưng cầu giám định trong tố tụng hình sự, khách hàng xin vui lòng liên hệ đến tổng đài 19006178 để được hỗ trợ.

    Luật Toàn Quốc xin chân thành cảm ơn!

Chuyên viên: Hải Đường