Tình tiết tăng nặng giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Trả lời của Luật sư: 

     Luật Toàn Quốc cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi về tình tiết tăng nặng giảm nhẹ khi truy cứu trách nhiệm hình sự cho chúng tôi, chúng tôi xin tư vấn về tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ khi truy cứu trách nhiệm hình sự như sau:

Căn cứ pháp lý:

• Luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017;

Nội dung tư vấn:

1. Tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được hiểu như thế nào?

     Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là các tình tiết làm tăng mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội là căn cứ để tăng nặng trách nhiệm hình sự của người phạm tội trong phạm vi cùng một khung hình phạt so với các trường hợp phạm tội tương tự khác nhưng không có tình tiết tăng nặng đó.

    Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là những sự việc nhỏ, những chi tiết nhỏ nhưng có ý nghĩa trong việc làm giảm mức độ nguy hiểm của xã hội, thể hiện thái độ, khả năng cải tạo, sửa chữa lỗi lầm của người phạm tội. Từ đó làm cơ sở để giảm nhẹ hình phạt - trách nhiệm hình sự của người phạm tội so với mức hình phạt mà họ phải chịu theo quy định của pháp luật nếu không có tình tiết giảm nhẹ này.

2. Các tình tiết được xác định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự

     Theo Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự bao gồm:

• Phạm tội có tổ chức;

   Theo khoản 2 Điều 17 BLHS 2015 là hình thức đồng phạm có sự câu kết chặt chẽ giữa những người cùng thực hiện tội phạm. Hình thức đồng phạm này cho phép những người tham gia có khả năng cao để phạm tội liên tục, nhiều lần, gây ra những hậu quả lớn, rất lớn và đặc biệt lớn cho xã hội.

• Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp;

    Trường hợp phạm tội thực hiện hành vi phạm tội nhiều lần và việc phạm tội là nguồn sống, nguồn thu nhập chính của họ.

• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội;

    Trong phạm vi chức vụ, quyền hạn của mình, người phạm tội có được uy tín, sự ảnh hưởng đối với người khác, vì vậy họ đã lợi dụng điều này để thực hiện tội phạm, gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân gây ảnh hưởng đến uy tín của người cán bộ, uy tín của Nhà nước.

• Phạm tội có tính chất côn đồ;

     Trường hợp phạm tội mà hành vi phạm tội thể hiện sự hung hãn, ngang ngược, coi thường pháp luật, coi thường người khác, phạm tội có thể vì những nguyên cớ rất nhỏ nhặt.

• Phạm tội vì động cơ đê hèn;

    Động cơ phạm tội của người phạm tội mang tính hèn nhát, bội bạc, phản trắc, thể hiện sự ích kỷ như phạm tội để trốn tránh trách nhiệm mà mình gây ra,…

• Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng;

    Thể hiện ý chí quyết tâm cao của người phạm tội khi họ thực hiện tội phạm thông qua việc tìm mọi cách cố gắng khắc phục trở ngại, khó khăn nhằm thực hiện tội phạm đến cùng. 

• Phạm tội 02 lần trở lên;

     Trước lần phạm tội này, người phạm tội đã thực hiện tội phạm ít nhất một lần trước đó và chưa bị xét xử. Hành vi phạm tội lần này là sự lặp lại tội mà người đó đã phạm trước đó nên thể hiện mức độ nguy hiểm cao hơn trường hợp bình thường.

• Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
• Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai, người đủ 70 tuổi trở lên;

    Đây là các đối tượng cần được bảo vệ đặc biệt nên đã xâm phạm đến chính sách bảo vệ bà mẹ, trẻ em, người già hoặc xâm phạm nghiêm trọng đến đạo đức xã hội và nguyên tắc nhân đạo trong quan hệ xã hội nên trường hợp phạm tội này có mức độ nguy hiểm cao hơn so với trường hợp phạm tội đối với đối tượng bình thường.

• Phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác;
• Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội;

    Lợi dụng hoàn cảnh khó khăn đặc biệt  khác của xã hội để phạm tội. Những khó khăn này, có thể xảy ra ở từng nơi, vào từng lúc. Có thể xảy ra ở một địa bàn rộng, nhưng cũng có thể xảy ra ở một làng, một xã, một cơ quan, xí nghiệp trường học…Khó khăn đặc biệt, thể hiện ở mức độ và phạm vi gây thiệt hại đến người và tài sản. Ngươì phạm tội phải có ý thức lợi dụng những khó khăn đặc biệt của xã hội để phạm tội thì mới coi là tình tiết tăng nặng. Nếu không có sự lợi dụng thì không thuộc tình tiết tặng nặng này. Mức độ tăng nặng trách nhiệm hình sự ở tình tiết này là phụ thuộc vào mức độ lợi dụng nhiều hay ít và khó khăn cụ thể của xã hội lúc họ thực hiện tội phạm.    

• Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, tàn ác để phạm tội;
• Dùng thủ đoạn, phương tiện có khả năng gây nguy hại cho nhiều người để phạm tội;

     Người phạm tội dùng thủ đoạn xảo quyệt, tàn ác phải dùng trong khi thực hiện tội phạm, nếu thủ đoạn này xảy ra sau khi tội phạm đã hoàn thành thì không thuộc trường hợp phạm tội có tình tiết tăng nặng này.

• Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội;
• Có hành động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.

      Hành động xảo quyệt hoặc hung hãn của bị cáo là nhằm mục đích trốn tránh, che giấu tội phạm. Những hành động này cản trở hoạt động tư pháp của cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, làm cho tội phạm mà bị cáo thực hiện khó bị phát hiện hoặc có nguy cơ khó phát hiện.

      Theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 về việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trên phải là những tình tiết không phải là dấu hiệu định tội hay định khung cho một tội khác, những tình tiết tăng nặng này chỉ được áp dụng khi không được quy định trong cấu trúc của các điều luật.

3. Các tình tiết được xác định là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

     Tình tiết “lợi dụng chức vụ, quyền hạn” trong trường hợp phạm tội cụ thể này đã là dấu hiệu định khung hình phạt, nên khi quyết định hình phạt, Tòa án không áp dụng tình tiết này là tình tiết tăng nặng đối với người phạm tội nữa.

   Theo Điểm g Khoản 1 Điều 52 Bộ luật hình sự 2015 thì đây là các trường hợp mà người phạm tội đã thực hiện một hành vi phạm tội từ 2 lần trở lên nhưng chưa bị phát giác, chưa bị bắt và khỏi tố vì hành vi phạm tội đó. 

    Theo đó, anh A sẽ bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm phạm tội 2 lần trở lên.

Dịch vụ hỗ trợ khách hàng về tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ khi truy cứu trách nhiệm hình sự như sau:

Luật Toàn Quốc  xin chân thành cảm ơn./.

Chuyên viên: Nguyễn Huệ